Sot me 16 shtator kur mbushen 55-vite të ndarjes nga jeta të kompozitorit të shquar Prenkë Jakova, Artist i Popullit dhe Nderi i Kombit, ne reflektojmë mbi jetën dhe veprën e këtij gjeniu të muzikës shqiptare, i cili, pavarësisht vuajtjeve të shumta, arriti të lërë një trashëgimi të pasur kulturore. Jakova, i cili u përball me sfida të jashtëzakonshme nën regjimin komunist, mbetet një simbol i rezistencës shpirtërore dhe artistike.
Lindur në Shkodër ne një familje me tradita kulturore dhe atdhetare, Prenkë Jakova që në moshë të re tregoi një pasion të jashtëzakonshëm për muzikën. Edukata e tij muzikore nisi në Shkodër tek Françeskanet, me pas ne gjimnazin e qytetit dhe kulmoi me studimet në Akademinë e mirënjohur “Santa Cecilia” në Romë, ku ai pati me rezultate të shkëlqyera për ato vite qëndrimi, pasi për shkak të luftës kthehet ne vendlindje. Kthimi i tij në Shqipëri, në një vend që sapo kishte hyrë në një periudhë të errët diktature, e vuri përballë një realitet të ashpër politik.
Vitet pas kthimit të tij ishin të mbushura me sfida të mëdha personale. Ne vitin 1945 edhe pse i burgosur ne një shtëpi burg këtu në Shkodër, shkroi veprën muzikore me tekst të At Gjergj Fishtës, Juda Makabe. Paradite ne shtëpinë e Kulturës për të kompozuar nen mbikqyerjen e rrepte te autoriteteve dhe pasdite ne burg me ritualin e prindërve te tij të cilët ishin aty se bashku me te pasi vëllai i tij eksponent i nacionalisteve shkodrane tashme jetonte “i lirë” maleve te Cukalit. Në vitin 1946, komunistët vrasin vëllanë e tij, Ndoc Jakovën, i cili kishte qëndruar në mal pas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore, për shkak të përfshirjes së tij në radhët e Ballit Kombëtar. Dy vëllezërit e tjerë, Çesk Jakova dhe Dedë Jakova, u burgosën për shkak të lidhjeve të tyre familjare, ndërkohë që Prenka vazhdonte të përballej me kërcënimet e vazhdueshme nga regjimi. Përveç këtyre vështirësive personale, ai u detyrua të kujdesej për nënën e tij të paralizuar, një përvojë që e rëndoi më tej barrën e tij emocionale.
Por vuajtjet personale nuk e ndaluan Jakovën të krijonte disa nga veprat më të rëndësishme në historinë e muzikës shqiptare. Opera e tij e parë, “Mrika”, u vu në skenë në Teatrin “Migjeni” të Shkodrës në vitin 1958 dhe pati një sukses të jashtëzakonshëm. Kjo vepër shënoi një moment historik për muzikën shqiptare, duke u bërë opera e parë e shkruar dhe interpretuar në gjuhën shqipe. Suksesi i “Mrikës” i dha Prenkës njohjen që meritonte, por gjithashtu ndezi xhelozi dhe sulme të reja nga kolegët dhe pushtetarët e regjimit. Ajo u vu ke skene nga trupa amatore e te qytetit te Shkodrës si dhe u luajt disa here me shume sukses në Shkodër e me pas ajo vazhdoi te vihet ne skenën e Teatrit të Operës dhe Baletit.
Në vitin 1968, pas një pune vetëmohuese dhe të lodhshme, Prenkë Jakova realizoi operën “Skënderbeu”, një vepër madhështore kushtuar Heroit Kombëtar të shqiptarëve. Kjo opera, megjithëse pati një pritje të ngrohtë nga publiku dhe trupi diplomatik qe e ndoqi gjate provave gjenerale dhe e duartrokiti për më shumë se 15 minuta, u përball me një indiferencë të ftohtë nga udhëheqësit dhe kritikët e regjimit.
Në vend që të festohej si një arritje e jashtëzakonshme, “Skënderbeu” u kritikua dhe u përdor si një mjet për të goditur më tej kompozitorin. Një artikull i ashpër kritik për këtë vepër, i shkruar në gazetat zyrtare të kohës, nga disa artiste që më vonë “duhet të jenë penduar”, u ndje si një thikë pas shpine për të, duke e shtuar edhe më tej peshën emocionale që mbante mbi supe.
Të gjitha këto goditje, fizike dhe shpirtërore, duket se arritën kulmin në shtator të vitit 1969, kur Prenkë Jakova u nda nga jeta në rrethana të dyshimta. Ndërsa varianti zyrtar i regjimit ishte vetëvrasje, disa burime të tjera hedhin dyshime mbi këtë pretendim, duke sugjeruar se vdekja e tij mund të ketë qenë rezultat i presioneve të panumërta që ai përjetoi.
E gjithë Shkodra e përcolli me nderime kompozitorin e saj të madh, por regjimi i ashpër komunist zgjodhi të qëndronte larg, duke dërguar vetëm një përfaqësues të ulët për të shprehur “ngushëllimet”. Kjo mungesë e respektit nga ana e shtetit nuk ishte thjesht një reagim ndaj aktit të supozuar të vetëvrasjes, por një reflektim i qartë i ndëshkimit që Prenkë Jakova kishte përjetuar gjatë gjithë jetës së tij për shkak të talentit dhe integritetit të tij.
Në këtë 55-vjetor, kujtojmë Prenkë Jakovën jo vetëm për veprat e tij madhështore muzikore, por edhe për shpirtin e tij të pathyeshëm. Ai na kujton se arti dhe talenti i vërtetë nuk mund të shtypen nga asnjë regjim dhe se trashëgimia e tij do të vazhdojë të frymëzojë brezat e ardhshëm të artistëve shqiptarë. Vuajtjet që përjetoi gjatë jetës së tij janë dëshmi e forcës dhe rezistencës së tij, ndërsa muzika e tij mbetet një testament i pavdekshëm i një shpirti krijues që triumfoi mbi padrejtësinë dhe dhimbjen.
Në këtë speciale, e cila synon të nderojë jetën dhe veprën e Prenkë Jakovës, sollëm jo vetëm historinë e Tij të dhimbshme, por edhe triumfin e Tij si një nga figurat më të ndritura të muzikës shqiptare, duke na kujtuar se Arti i vërtetë lind shpesh nga thellësitë e vuajtjes njerëzore.
